Աուտիզմի դասակարգում

Աուտիզմի սպեկտրի խանգարումները (ԱՍԽ) ներկայացնում են նյարդաբանական զարգացման խանգարումների խումբ, որոնք ազդում են մարդու սոցիալական փոխազդեցության, հաղորդակցության և վարքի վրա։ ԱՍԽ-ն ունի բազմազան դրսևորումներ և ընդգրկում է մի շարք տարբեր տեսակի խանգարումներ։ Վերջին տարիներին բժշկական և հոգեբանական համայնքը անցում է կատարել ավելի ընդհանուր հասկացության՝ Աուտիզմի սպեկտրի խանգարում (ԱՍԽ) եզրույթին, որի շրջանակում դասակարգվում են հետևյալ հիմնական տեսակները։

1. Աուտիստիկ խանգարում (մանկական աուտիզմ)
Սա աուտիզմի ամենաբարցրահայտ ձևն է։ Դրսևորվում է երեխայի զարգացման վաղ փուլում։ Խանգարումը բնութագրվում է սոցիալական հմտությունների բացակայությամբ, խոսքի ուշացումով կամ բացակայությամբ, կրկնվող վարքագծով և սահմանափակ հետաքրքրություններով։

2. Ասպերգերի համախտանիշ
Դրսևորվում է ինչպես բարձր ինտելեկտուալ կարողություններով, այնպես էլ սոցիալական փոխազդեցության դժվարություններով։ Խոսքը հաճախ զարգացած է, սակայն բացակայում է հաղորդակցման սոցիալական կողմը։ Բացահայտվում է հիմնականում դպրոցական տարիքում։

3. Դիսինտեգրատիվ խանգարում (Չայլդհուդ դիսինտեգրացիոն խանգարում)
Այս խանգարումն աչքի է ընկնում այն հանգամանքով, որ երեխան 2-4 տարեկանում սկսում է կորցնել արդեն ձեռք բերած կարողությունները (խոսք, շարժումներ, սոցիալական հմտություններ)։ Սա շատ հազվադեպ ձև է, սակայն առավել լուրջ ընթացք ունի։

4. Տիպիկ աուտիզմից տարբերվող համապարփակ զարգացման խանգարում (PDD-NOS)
Այս տեսակն օգտագործվում էր այն դեպքերում, երբ աուտիզմի որոշ ախտանշաններ առկա էին, սակայն բավարար չէին կոնկրետ աուտիզմի կամ ասպերգերի համախտանիշի ախտորոշման համար։ Հիմնականում արտահայտվում է մեղմ կամ ոչ տիպիկ ախտանշաններով։

Ժամանակակից մոտեցում՝ DSM-5-ի համաձայն
2013 թ․-ին հրապարակված Ամերիկյան հոգեբուժական ասոցիացիայի DSM-5 ուղեցույցով վերացվել են վերոնշյալ տարանջատումները և բոլոր ձևերը ներառվել են մեկ ընդհանուր ախտորոշման մեջ՝ Աուտիզմի սպեկտրի խանգարում (ԱՍԽ)։ Այս նոր դասակարգումը հնարավորություն է տալիս գնահատել խանգարման լրջության աստիճանը՝ ըստ սոցիալական, հաղորդակցական և վարքագծային դժվարությունների մակարդակի։