1. Հարգանքով վերաբերվել տարատեսակությանը
• Աուտիզմը հիվանդություն չէ, այլ նյարդաբանական առանձնահատկություն։
• Յուրաքանչյուր անձ ունի իր ուժեղ կողմերը, հետաքրքրությունները, կարիքները։
2. Խոսել պարզ, հստակ և առանց երկիմաստությունների
• Շատերին օգնում են կոնկրետ, ուղիղ ձևակերպումները։
• Խուսափիր փոխաբերություններից, եթե վստահ չես, որ դրանք կհասկացվեն։
3. Տվեք ժամանակ պատասխանելու
• Աուտիզմ ունեցող մարդը կարող է մի փոքր ավելի երկար մտածել պատասխանելու կամ խոսքի մշակման համար։
• Սպասելը հարգանքի նշան է։
4. Չհետեւել ստերեոտիպերին
• «Բոլոր աուտիստները…» ձևակերպումներից խուսափեք։
• Աուտիզմը սպեկտր է․ բոլորն ունեն տարբեր հնարավորություններ, հետաքրքրություններ, հաղորդակցման ոճ։
5. Հարգել սենսորային զգայունությունները
Շատ մարդկանց կարող են անհարմարեցնել՝
• բարձր ձայներ,
• վառ լույսեր,
• բազմամարդ վայրեր,
• հոտեր կամ հպումներ։
Եթե տեսնում եք, որ ինչ-որ բան անհարմար է՝
• առաջարկեք հանդարտ վայր,
• թույլ տվեք ականջակալներ կամ արևային ակնոց օգտագործել։
6. Չհարկադրել աչքի կոնտակտ
• Աչքի կոնտակտից խուսափելը անհարգալից չէ։ Դա պարզապես նրանց հաղորդակցման ձևն է։
7. Ընդունել ինքնախաղացող շարժումները (stimming)
• Ձեռքերի թափահարումը, պտտվելը, առարկաներով խաղալը կարող են օգնել հանգստանալ կամ կենտրոնանալ։
• Եթե դրանք չեն վնասում, մի խանգարեք։
8. Տալ ընտրության հնարավորություն
• «Ուզո՞ւմ ես գնալ հիմա, թե 10 րոպե հետո»
• «Ո՞ր տարբերակն է քեզ համար հարմար»
Տարբերակներ տալը նվազեցնում է սթրեսը։
9. Չշտկել նրանց հետաքրքրությունները
• Եթե նրանք շատ հետաքրքրված են ինչ-որ թեմայով, օրինակ՝ քարտեզներ, գնացքներ, ծրագրավորում — ընդունեք դա որպես ուժեղ կողմ, ոչ թե «տարօրինակություն»։
10. Միշտ խոսել անձի հետ՝ ոչ նրա փոխարեն
• Եթե կարող է պատասխանել, տվեք հնարավորություն։
• Մի կանխավարկածեք, որ նա չի հասկանում։
11. Ընդունել այլ հաղորդակցման ձևեր
• Ոչ վերբալ մարդիկ կարող են օգտագործել գրություն, հեռախոս, սիմվոլներ, ժեստեր։
• Բոլոր եղանակներն էլ լիարժեք հաղորդակցություն են։
12. Լսել ընտանիքին, ընկերներին և հենց անձին
• Նրանք լավագույնն են գիտեն, թե ինչն է օգնում կամ դժվարացնում օրվա ընթացքը։
13. Պաշտպանել ներառականության գաղափարը
• Աջակցել դպրոցներում, աշխատավայրերում հարմարեցումների ներդրմանը։
• Դեմ լինել խտրականությանը, ծաղրանքին, «աբելիիզմին»։
14. Ընդունել, որ փոփոխությունը կարող է դժվար լինել
• Ցանկացած անսպասելի փոփոխություն կարող է սթրես առաջացնել։
• Ցանկալի է նախօրոք զգուշացնել և բացատրել հաջորդ քայլերը։
15. Հիշել՝ աուտիզմ
