Տոնական օրերը միշտ մարտահրավերային են այն մարդկանց համար, ովքեր ունեն աուտիզմ։ Շատ ընտանիքներ հավաքվում են ընկերների, բարեկամների, հարազատների հետ նշելու ամանորն ու Սուրբ Ծնունդը։ Այն անձանց համար, ովքեր ունեն աուտիզմ, այս հավաքույթները՝ անծանոթ մարդկանցով, նոր ուտելիքներով, աղմկոտ միջավայրով և անկանխատեսելի իրադարձություններով, կարող են շատ վախեցնող լինել և անհանգստությունների ու սթրեսների բերել, քանի որ կտրուկ տարբերվում է նրանց համար արդեն կանխատեսելի և որոշ դեպքերում րիտուալիստիկ առօևյայից։
Տոներին ընդառաջ, առաջարկվում են մի քանի տարբերակներ, որոնց աստիճանական կիրառումը կարող է որոշակիորեն հեշտացնել և նախապատրաստել երեխային սպասվող իրադարձություններին՝ տոները միասին վայելեու և երեխաների մասնակցությունը առավել դյուրին դարձնելու համար։
1. Սոցիալական պատմություններ
Սոցիալական պատմությունը պարզապես կարճ «գիրք» է, որը, պարզ բառերով նկարագրում է այն, ինչ ձեր երեխան կարող է ակնկալել: Սա մի բան է, որը ծնողը կարող է հեշտությամբ ստեղծել ցանկացած տեսակի թղթի և գրչի միջոցով կամ նույնիսկ տպել համակարգչով: Ահա մի օրինակ, թե ինչ կարող եք ներառել յուրաքանչյուր էջում․
Էջ 1. Սուրբ Ծննդին մենք այցելելու ենք տատիկի տուն:
Այստեղ դուք կարող եք ներառել տատիկի նկարը կամ այն, ինչ ձեր երեխան կարող է կապել տատիկի տան հետ, որպեսզի երեխան հեշտությամբ պատկերացնի այն վայրը, որտեղ նրանք այցելելու են:
Էջ 2. Աննան մորաքույրը և Արմեն քեռին այնտեղ կլինեն:
Այս էջում ներառեք մորաքրոջ և հորեղբոր նկարը, որպեսզի ձեր երեխան կարողանա պատկերացնել, թե ում է տեսնելու տատիկի տանը: Հնարավոր է, որ տատիկի տանը անծանոթ մարդիկ ևս լինեն, եթե գիտեք, որ այլ մարդիկ նույնպես լինելու են տատիկի տանը, ապա դրա մասին տեղեկացրեք երեխային, որպեսզի անակնկալի չգա։
Էջ.3 Երբ մենք նստենք սեղանի շուրջ, յուրաքանչյուրս մեր ափսեից ենք օգտվելու ։
Երբ ինչ–որ բան ցանկանաս կարող ես խնդրել մայրիկից։
Այստեղ ևս սեղանի շուրջ նստած մարդկանց նկար կարելի է տեղադրել, որտեղ հստակ կերևա, որ երեխան նստած է աթոռին, սեղանի շուրջ և իր առջև ափսե կա դրված։
Էջ.4 Երբ վերջացնես ուտելը, կասես, որ համեղ էր և դու վերջացրեցիր։
Էջ.5 Եթե դու լավ պահես քեզ սեղանի շուրջ, ապա հավելյայ ժանակակ կստանաս բակում միասին խաղալու։
Այստեղ կարող եք ներառել ցանկացած խրախուսանք, որը գիտեք կմոտիվացնի Ձեր երեխային։
2. Տվյալ օրվա կամ ճանապարհորդության համար ուրվագիծ ստեղծեք
Շատ մարդիկ, ովքեր ունեն աուտիզմ, ունեն իրենց առօրյա ռեժիմը, որին անպայմանորեն հետևում են։ Անկախ նրանից, որ տոնական օրերը փոփոխություններ են բերում և համընկնում են արձակուրդների հետ, այնուամենայնիվ, աուտիզմով անձինք ցանկանում են շարունակել ապրել «նույն հունով» և ռեժիմով։
Ստեղծելով օրվա պլան կամ ճամփորդության պլան՝ հնարավոր կլինի կանխատեսելի դարձնել անձի առօրյան և խուսափել շփոթությունից, կանխարգելել անսպասելի և անհանգստացնող իրավիճակները և թույլ կտա հասկանալ երեխային, թե ինչ է նրան սպասվում։
3. Զարդարեք ձեր տունը աստիճանաբար
Զարդարեք ձեր տունը աստիճանաբար․
Մեծ կամ բազմակի փոփոխությունները, որոնք տեղի են ունենում միանգամից կամ կարճ ժամանակահատվածում, կարող են ճնշող լինել աուտիզմ ունեցող երեխաների համար: Մտածեք ձեր տունը մեկ-երկու շաբաթից քիչ-քիչ զարդարելու մասին: Կարող է օգտակար լինել երեխային ցույց տալ ձեր տան լուսանկարները, որոնք զարդարված են նախորդ տարիներին, որպեսզի նա պատկերավոր տեսնի, թե ինչ է սպասվում: Կարող է նաև օգտակար լինել ձեր երեխային դեկորացիաների գնման, ինչպես նաև ձեր տան ձևավորման մեջ ներգրավելը: Կարող եք նաև ժամանակացույց կազմել, թե որ օրը ինչ զարդեր կտեղադրվեն: Օրինակ՝ ծառը կդնեք շաբաթ օրը, գնացքը՝ կիրակի և այլն։
4. Սովորեցրեք նվերներ բացել, նվիրել և նվերներ ընդունել
Անչափ օգտակար կարող է լինել ձեր երեխայի հետ դերային խաղը, երբ խոսքը վերաբերում է նվերներ բացելու, նվերներ տալու և ընդունելուն: Կարող եք սովորեցնել թե ինչպես պատասխանել, երբ ստանում է որևէ նվեր, ասելով՝ «շնորհակալություն» կամ կիրառելով որևէ համապատասխան ժեստ։ Այն դեպքում, երբ ձեր երեխան ստանում է նվեր, որը նրան դուր չի գալիս, արժե նաև կիրառել համապատասխան արձագանք այս իրավիճակների համար։
5. ՈՒնեցեք «ԵԼՔԻ» պլան
Ունեցեք Ելքի պլան․
Եթե զգում եք, որ ձեր երեխան մոտենում է բեկման կետին, միշտ ավելի լավ է ունենալ ելքի ծրագիր՝ նրան իրավիճակից հեռացնելու համար, նախքան նա կնկնի տանտրումի մեջ կամ կցուցաբերի անցանկալի վարքեր: Երեխային տարեք դուրս, նստեք բակում որոշ ժամանակ, մի քիչ նստեք մեքենայի մեջ կամ մտածեք երեխային ավելի շուտ տուն տանելու մասին: Տանից ավելի հեռու գտնվող ընտանիք այցելելիս փորձեք նախապես կազմակերպել մի սենյակ կամ վայր, որտեղ կարող եք տանել ձեր երեխային հանգստանալու: Նախապես պատրաստեք որոշ հանգստացնող խաղալիքներ կամ գործողություններ, որոնք այդ իրավիճակներում օգնում են Ձեր երեխային հանգստանալ և լիցքաթափվել։ Ունեցեք պայուսակ, որտեղ կտեղավորեք երեխայի սիրելի խաղերը, իրերը, զգայական խաղալիքները։
Հուսով ենք, որ այս խորհուրդները օգտակար և կիրառելի կլինեն Ձեզ համար և Դուք կկարողանաք մասնակցել և վայելել տոնական իրադարձություններին։
